آئین نگارش پایان نامه

پایان نامه به لحاظ نگارش داراى دو وجه قابل تأمل است:

1- مکان نوشتن مطالب در هر صفحه پایان نامه، نحوه حاشیه بندى، شماره گذارى، ارجاعات، صفحات وبخشها، معادلات، تصاویر، جداول و منحنى ها.

2- ترتیب ساختارى ارائه مطالب در جزء جزء پایان نامه. ابعاد حیاتى تر و راهگشاى دو محور فوق طى دو فصل مورد تعمق قرار خواهند گرفت.

3-محتوای فصول پایان‏نامه 

4،2،1- نحوه تنظیم مطالب: اهم نکاتى که مى بایست در مورد ابعاد کاغذ پایان نامه، نحوه تنظیم و کادربندى براى انعکاس مطالب در روى کاغذ رعایت گردد عبارتنداز:

• از کاغذ مرغوب و در قطع A4 به منظور نگارش پایان نامه استفاده شود. در مواردى که نیاز به کاغذ در قطع بزرگتر است،‌ ضمن استفاده از اندازه هاى استاندارد رده A به هنگام ضمیمه نمودن کاغذ مربوطه، به اندازه A4 تا شده و حتماً‌داخل صحافى قرار داده شود.

• در تحریر متن، معادلات ریاضى، جداول و نمودارها از کامپیوتر و نرم افزارهاى فارسى موجود استفاده گردد.

• اندازه حروف به هنگام استفاده از نرم افزار کامپیوترى، Pt 12 تا 14، بافونت Lotus یا Zar بوده ودر تمام متن یکسان باشد.

• تا حد امکان از عکس و تصویر براى انعکاس مطالب استفاده نشده و از شماتیک هاى گویا بهره گرفته شود.در صورتیکه تصویرى بصورت کپى در پایان نامه ارائه شود، بدیهى است باید کاملا واضح بوده و از کیفیت خوبى برخوردار باشد.

• حواشى بالا و پایین کاغذ به ترتیب 5/2 و 5/2 سانتى متر و از راست و چپ نیز به ترتیب 3 و 2 سانتى متر باشند.صفحات بصورت 18 سطرى و یا 24 سطرى تایپ شوند.

• جملات متن حتى الامکان کوتاه و مطابق قواعد دستور زبان فارسى و بصورت مجهول نوشته شده باشد.

• از نگارش کلمات لاتین در متن پروژه، روى اشکال و جداول خوددارى شود. معادل لاتین پس از مشخص شدن به وسیله شماره اى که بالاى معادل فارسى آن کلمه تایپ مى شود، در زیرنویس پایین صفحه با شماره عدد فارسى آورده شود. در هر صفحه، شماره هاى زیرنویس بصورت دو ستونه در زیر نیم خطى درسمت چپ کاغذ، از یک آغاز و به ترتیب افزایش می‏یابند. بطوریکه در هر سطر از زیرنویس صفحه حداکثر دو کلمه انگلیسى معادل تایپ مى گردد که، کلمه اول از سمت چپ و کلمه دوم از میانه صفحه تحریر مى گردد. سایر کلمات انگلیسى نیز در سطور بعدى، به همین ترتیب درج مى شوند. اگر پیدا کردن معادل فارسى براى کلمه اى خاص مثلاً یک مقاله لاتین بسیار مشکل بود ، ‌مى توان تلفظ لاتین کلمه را با حروف فارسى نوشته و در زیر نویس اصل کلمه لاتین را نوشت. لازم به ذکر است که در صورت تمایل می‏توان به جاى استفاده از زیر نویس در پایان هر صفحه، از پى نوشت در انتهاى هر فصل استفاده نمود. بدیهى است که شماره لغات پى نوشت هرفصل نیز از یک آغاز می‏شود. پی‏نوشت انتهاى فصل به دلیل مشابهت با اصول مقاله نویسى ارجحیت کمترى دارد.

• شماره گذارى صفحات به دو نوع مجزا صورت مى پذیرد. دسته اول صفحات پایان نامه،‌ از صفحه چکیده، تا انتهاى صفحات لیست علائم و اختصارات با حروف الفبا، و به صورت متوالى همچون الف، ب، پ، ت وغیره، دسته دوم صفحات، از صفحه مقدمه تا انتهاى پایان نامه به صورت عددى شماره گذارى مى شوند. روى صفحه اول هر تقسیم اصلى از پایان نامه، مانند صفحه چکیده، صفحه اول فهرست،‌صفحه اول هر فصل و غیره شماره صفحه نوشته نمى شود ولى شماره آن به حساب می‏آید. شماره هر صفحه با 5/1 برابر فاصله بین سطرها از پایین کاغذ در وسط سطر به فارسى ساده نوشته می‏شود.

• در نگارش متن اصلى، عناوین اصلى در وسط سطر، و کلیه عناوین فرعى در ابتداى سطر با شماره بندى دو عددى نوشته شود. قبل از شروع هر عنوان اصلى دو سطر، و قبل از شروع هر عنوان فرعى یک سطر خالى منظور شود. عناوین فرعى تر در ابتداى سطر نوشته شده و مطالب بلافاصله بعد از علامت : آغاز می‏شوند. به هر یک از عناوین اصلى و فرعى تا دو لایه فرعى شماره اى تعلق مى گیرد که، نحوه شماره گذارى آن در فهرست آمده است.

• بین معادلات و نوشته ها یک سطر خالى آورده مى شود. شماره معادله در سمت راست خط ، وشماره جداول و شکلها به ترتیب در بالا وپایین بصورت XX-YY نوشته مى شود. XX شماره فصل و YY شماره معادله مى باشد. درصورتیکه سطر معادله داراى جاى کافى نباشد، از سطر بعدى استفاده مى شود.

• منحنى ها، جداول ، تصاویر و یا اشکال درون کادر بسته قرار گرفته، طرف بالاى آنها می‏بایست به طرف بالاى کاغذ قرار داده شود. هر یک از منحنى ها، جداول تصاویر و اشکال داراى شماره بوده و در متن به آنها اشاره شود.زیرنویس شکل در قسمت زیرین کادر به فاصله یک خط درج مى شود. توضیح شکل در سمت چپ بعد از شماره تایپ می‏شود. تدابیر مشابهى براى بالانویس جدول رعایت می‏شود. هر یک از منحنى ها،‌جداول، تصاویر و یا اشکال در طــى متن پایان نامه داراى شمـاره اى مستقل از یکدیگر بوده و بصورت متـوالى تا انتهاى هر فصل افزایش مى یابد. لازم به ذکر است که چنانچه تعداد منحنى ها، جداول، تصاویر و یا اشکال در قسمتى از متن بیش از حد معقول باشد جهت تداوم نوشتار مى بایست مجموعه آنها در یک پیوست قرارگیرند. در کلیه منحنى ها و نمودارها، هر یک از محورهاى مختصات معرفى شده و واحد مربوطه نیز در کنار محور مختصات درج شود. این موضوع در مورد سطرها و ستونهاى جــداول نیز صـادق مى باشد. به منظور افزایش کیفیت و دقت نمـودارها، توصیه مى شود که یکى از نرم افزارهاى متداول کامپیوترى مانند EXCELL ، HPG ، HG ، VISIO وغیره در رسم نمودارها مورداستفاده قرار گیرد.

• لازم است کلیه محاسبات منحصراً در سیستم آحاد بین المللى SI انجام شود. در موارد استثنایى که به علت محدودیت منابع موجود استفاده از سیستم هاى دیگر آحاد اجتناب‏پذیر به نظر مى رسد، ضرورى است که نتایج نهایى هر قسمت از محاسبات را علاوه بر سیستم آحاد مربوطه، پس از تبدیل واحد در سیستم SI نیز درج نمود. ضمناً‌ به این موضوع نیز حتماً‌ توجه شود که در مقابل تک تک نتایج محاسبات، واحد مربوطه باید ذکر شود.

- ترتیب ساختاری ارائه مطالب نظم و ترتیب در ارائه مطالب و یکسان سازى شیوه،‌علاوه بر افزایش میزان درک خواننده، سهولت دسترسى و دریافت آنرا میسر می‏سازد. لذا در این بخش،‌ضمن بیان مشخصات هر یک از قسمت ها، ترتیب ارائه آنها نیز ذکر شده است.

• جلد پایان نامه پایان نامه، مطابق با نمونه طرح جلد ارائه شده در پیوست این آئین نامه،‌زرکوب و با جلد سبزرنگ:دکترا ،جلد آبى تیره رنگ: ‌کارشناسى ارشد و جلد مشکى رنگ: کارشناسى مجلد گردد.عنوان پایان نامه با حروف بزرگ و سایر مطالب با حروف کوچک درج شود. در کنار شیرازه نیز صرفاً عنوان و نام تهیه کننده پایان نامه وسال اختتام آن با حروف کوچک زرکوب گردد. Ph.D.Thesis :دکترا ، M.Sc.Thesis :‌کارشناسى ارشد ، B.Sc :‌کارشناسى Ã براى پایان نامه ها ى کارشناسى ،کارشناسى ارشد و دکترا : به منظور حفظ هماهنگى با مقررات جارى مدیریت تحصیلات تکمیلى دانشگاه از ذکر نام استاد یا اساتید مشاور روى جلد پایان نامه پرهیز گردد. براى پایان نامه هاى کارشناسی:‌ ذکر نام استاد (اساتید) راهنما روى جلد پایان نامه بلامانع است. هنگام ذکر مشخصات استاد یا اساتید راهنما، صرفاً درجه علمى ایشان ، دکتر یا مهندس ذکر شده و سپس نام و نام خانوادگى مربوطه درج مى گردد. از نوشتن عناوین دیگر مانند: آقاى، جناب، استاد وغیره پرهیز گردد. در قسمت زمان ارائه ماه و سال دفاعیه پایان نامه قید شود. بعنوان مثال: اسفند 1383

• صفحه نخست از آنجا که نام و یاد خدا بهترین سرآغاز براى هر نوشته و کارى مى باشد، بسیار مناسب است که نخستین برگ از پایان نامه به درج کلام الهى «بسم الله الرحمن الرحیم» با رسم الخط زیبا اختصاص یابد که فضل الهى موجب توفیق روزافزون گردد.

• صفحه عنوان در این صفحه،‌ مطالب روى جلد پایان نامه عیناً تکرار می‏شود، با این تفاوت که ذکر نام اساتید راهنما و مشاور الزامى است. - صفحه تقدیم ( اختیارى) در یک صفحه مستقل بعد از قسمت چکیده،‌برحسب صلاحدید نگارنده به فرد، افراد یا موسسه اى تقدیم مى گردد.

• صفحه قدردانى (اختیارى) در این قسمت، در یک صفحه مجزا بعد از صفحه تقدیم نگارنده مراتب قدردانى خود را از اشخاص و یا موسساتى که در تدوین مطلب با فراهم آوردن اطلاعات، امکانات و یا تأمین بودجه همکارى نموده اند، ابراز مى نماید.

• چکیده پروژه حداکثر در حجمى معادل با 250 تا 300 کلمه تهیه شده و شامل بیان مختصر مسئله مورد بررسى، روش تحقیق و مراحل بکار گرفته شده براى کسب و جمع آورى اطلاعات، نحوه تجزیه و تحلیل و نتیجه کلى حاصله مى باشد. خواننده با مطالعه چکیده باید تشخیص دهد که پروژه موجود دربرگیرنده مطالب مورد علاقه وى مى باشد یا خیر؟ تاریخچه و سابقه موضوع در این قسمت ذکر نشده، بلکه در مقدمه پروژه توضیح داده مى شود. چکیده در یک صفحه مجزا بعد از صفحه عنوان قرار مى گیرد . در بالاى آن به فاصله دو سطر از حاشیه بالاى صفحه در میانه سطر عنوان پایان نامه نوشته مى شود. در انتهاى چکیده می‏تواند کلمات کلیدى مورد استفاده در پایان نامه به تعداد 5-4 واژه اضافه شود.

• فهرست (مطالب ، جداول و نمودارها) فهرست مطالب :صفحات فهرست بعد از صفحه قدردانى قرار مى گیرند. کلمه " فهرست" در وسط و بالاى کلیه صفحات مربوطه تایپ گردد. عناوین اصلى و فرعى در سمت راست و شماره صفحه در حاشیه چپ نوشته شود. شماره عنوان اصلى با خط تیره از عنوان مربوطه جدا مى شود. شماره عناوین فرعى حداکثر بصورت ZZ-YY-XX نوشته مى شود که XX شماره عنوان اصلى و YY یکى از عناوین فرعى XX و ZZ نیز یکى از بخش هاى زیرین YY مى باشد. که البته در فهرست نویسى فقط تا عنوان فرعى دوم (اصلی- فرعی- زیرین) شماره گذارى شده و نوشته مى شود. عناوین اصلى از منتهاى الیه سمت راست هر سطر ، عناوین فرعى به اندازه چهار حرف داخلتر از عنوان اصلى و عناوین فرعى تر به اندازه هشت حرف داخلتر از عنوان اصلى نوشته مى شوند. فهرست تصاویر ونمودارها: راهنماى تصاویر واشکال نیز با درج شماره شکل و شرح آن و صفحه آن جداگانه درج می‏گردد. فهرست جداول :راهنماى جداول پایان نامه نیز بصورتى که شرح داده شد وبصورت جداگانه بعد از فهرست تصاویر آورده می‏شود. ترتیبى که در اینجا به جهت ارائه مطالب بیان گردید به گونه ایست که، همواره در فهرست نویسى «تقدیم» حرف «الف» و «مقدمه» شماره«1» را به خود اختصاص مى دهد.

• لیست علائم و اختصارات این قسمت که قبل از فهرست قرار مى گیرد، لیستى است از کلیه علائم و اختصاراتى که در متن بکار رفته است.باید سعى شود که در متن از علائم استاندارد استفاده شود. نحوه نگارش لیست علائم بدین ترتیب است که در چپ علامت و در سمت راست مفهوم آن درج مى گردد. ترتیب نگارش علائم مطابق با نوع علامت بکار رفته، متفاوت مى باشد . معمولاً‌ نخست حروف انگلیسى سپس حرف یونانى نوشته مى شوند . لازم به ذکر است که در کل متن پایان نامه براى نمایش هر پارامتر فیزیکى فقط باید از یک نماد استفاده کرد. به عنوان مثال براى نمایش دما فقط از یک حرف مانند T استفاده شود.

• مقدمه مى بایست شامل موارد ذیل باشد:

1- بیان واضح و کامل مسئله موردبررسى یا هدف مطالعه.

2- بیان دلایل اهمیت موضوع و ارزشیابى آن.

3- بیان مختصر تاریخچه کارها و تحقیقات قبلى انجام شده روى موضوع و وضعیت فعلى آن.

4- معرفى و مرور اجزاء‌و بخش هاى پایان نامه. این مطالب به این سؤال که چرا این بررسى یا پایان نامه صورت مى پذیرد پاسخ داده، و نشان می‏دهد که گامى در جهت تکمیل و با رفع نقص فعالیت گذشتگان مى باشد.

5- توضیحات مختصرى در مورد نحوه تجزیه و تحلیل مسأله و روشها، نحوه انجام تحقیق ونتایج بدست آمده از آن به نظر مى رسد که ضرورتى نداشته باشد. ü متن اصلى این بخش از پایان نامه،‌اصل و اساس آن مى باشد. در واقع این بخش است که به دانش‏پژوهان کمک اصلى مطالعاتى را مى نماید. بنابراین مطالب آن باید به صورت واضح،‌منظم و قابل فهم ارائه گردد. بایستى سعى گردد تنها قسمت هایى که مستقیماً با موضوع موردبحث مربوط است آورده شوند. مابقى مطالب به صورت پیوست اضافه گردد. براى مثال اگر آشنایى با بعضى قضایا براى درک مطلب لازم است، ولى اثبات آنها منظور اصلى گزارش نیست به صورت پیوست اضافه شود. برنامه کامپیوترى، طرز استفاده و نمودار آن، نیز در پیوست آورده شود. مگر در مواردى که صورت پروژه عمدتاً‌ در ارتباط با یک برنامه کامپیوترى تعریف شده باشد. بطور کلى اهمیت پایان نامه صرفا به نوآورى نگارنده بستگى دارد.لذا از مطالب تکرارى ،کلاسیک و متعلق به دیگران فقط بصورت اختصار کمک گرفته شود. متن اصلى پایان نامه به طور منطقى به پنج فصل حداکثر 200 صفحه A4 تقسیم مى شود، فصل بندى پایان نامه بنا به نظر دانشجو و تایید استاد راهنما انجام می‏شود.هر فصل می‏تواند به چند بخش تقسیم شود. مطالب هر فصل را آنرا مى توان با بیان آن قسمت از تحقیق که فصل بدان اختصاص یافته است ، توضیح مطلب و روش هایى که در رابطه با این قسمت مورداستفاده قرار گرفته است و بر شمردن نکاتى که باید کشف و دانسته شود، آغاز نمود. در فصل سوم به طور کامل به محتویات هر یک از فصول پایان نامه خواهیم پرداخت. - بحث، نتیجه گیرى، پیشنهادات نتیجه گیرى با توجه به مطالب عنوان شده به ویژه در مقدمه به نگارش درآید.مقایسه نتیجه هاى بدست آمده با هدفهاى از قبل تعیین شده در مقدمه ،دستیابى هاى نوین در این فصل ذکر شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‏گیرند.

• مراجع پس از اتمام بخش آخر، باید مراجع درج گردد.بطور کلى چندین شیوه مأخذنویسى مطرح است که، در اینجا به شرح یکى از معروفترین آنها پرداخته می‏شود. بطور کلى چنانچه براى مطلبى از منبعى استفاده شود، ذکر آن مرجع در لیست مراجع پایان نامه الزامی‏می‏باشد. در اینگونه موارد مطلبى که مستقیماً از آن منبع نقل شود، بین دو گیومه نوشته می‏شود و بلافاصله بعد از آن علامت [ ] درج می‏گردد. در داخل آن شماره منبع مذکور به ترتیب عددى از اول پایان نامه قرار می‏گیرد.مثلا پانزدهمین شماره منابع استفاده شده بعد از ذکر مطلب مربوطه در داخل گیومه اینگونه آورده می‏شود: ] 15 [ در قسمت مراجع شماره مرجع در براکت [ ] نوشته مى شود و بعد از آن نام خانوادگى نویسنده سپس حرف اول نام که به وسیله علامت " ، " از یکدیگر جدا مى گردند آورده مى شود. در مراجع فارسى نام نویسنده بطور کامل ذکر می‏شود. اگر موضوع داراى چند نویسنده باشد. نام هاى ایشان با علامت " ، " از هم جدا مى گردد. بعد از نام نویسنده، عنوان کتاب یا مقاله آورده مى شود. و در ادامه چنانچه کتاب یا مقاله مترجم داشته باشد ، نام و نام خانوادگى مترجم ذکر می‏شود.اگر مطلب مورد نظر از کتاب اخذ شده باشد، نام موسسه انتشاراتى، سال انتشار ، شماره فصل و صفحه یا صفحات مورد رجوع ذکر مى شود. چنانچه مطلب نگاشته شده از مجله باشد جلد ( Vol ) ، شماره ( no )، سال انتشار ، شماره فصل و شماره صفحه خواهد آمد. براى نمونه به مثال‏هاى زیر توجه کنید. [1] طاهرى ، جمیل و پاکزاد ، حسین ، موج و پدیده هاى ارتعاشى، انتشارات دانشگاه علم وصنعت ایران،1360 ، ص 217-125. [2] - Timoshenko , S . P. , And Gere , J.M. Theory of elastic stability, McGraw –Hill , 1985 , pp. 105 – 115. [3] - Sanders , J.L. , Nonlinear Theories for thin shells , Q. appl. Mech. , Vol 10, No.1 , 1963 , pp. 21-36. ] 3 [ - Griffin , D.S. , Design filmits for buching of elevated temperature components . Proceedings ASME-PVP conference , Hawaii , July , 1989 ,pp. 25-27 . در ترتیب مراجع، ابتدا موارد فارسى، سپس خارجى ها و در نهایت موارد اینترنتى مطرح می‏شوند. در تخصیص شماره مرجع به مطالب، باید توجه نمود که چنانچه به یک مرجع چند بار ارجاع داده شود، همان اولین شماره تکرار مى گردد و نیز چنانچه به یک کتاب که قبلاً تحت صفحات خاص، ارجاع شده، مجدداً مراجعه گردد. اگر همان صفحات قبلى مدنظر باشد از همان شماره قبل و در غیر این صـورت یک شماره جــدید تعلق مى گیرد. در ترتیب مراجع، ابتدا مراجع فارسى، سپس صنایع خارجى و در نهایت موارد اینترنتى مطرح می‏شوند.
• پیوست ها در انتهاى پایان نامه، پیوست ها قرار مى گیرند. همانگونه در متن اصلى ذکر گردید. پیوست بگونه اى انتخاب مى شود که ضمن نیاز به وجود آنها، قرار دادن آنها در متن اصلى باعث از بین رفتن انسجام و پیوستگى مطلب مى گردد. هر پیوست به یک موضوع اختصاص مى یابد. به منظور مرتب نمودن پیوستها، ترتیب زیر پیشنهاد مى گردد:

پیوست 1- منحنى هاى حاصل و یا تهیه شده از استاندارد در صورتى که تعداد آنها زیاد باشد.

پیوست2- جداول حاصل و یا تهیه شده از استاندارد در صورتى که تعداد آنها زیاد باشد.

پیوست 3- اثبات قضایا

پیوست 4- دستورالعمل استفاده از برنامه کامپیوترى تهیه شده

پیوست 5- لیست برنامه کامپیوترى

پیوست 6- نقشه هاى تهیه شده لازم به ذکراست پیوستهاى نرم افزارى داخل جلد در پاکت ویژه اى چسبانده می‏شوند. در صفحه اول هر پیوست، در بالا و وسط کادر کلمه پیوست و شماره ترتیب آن درج شده و سپس با یک خط فاصله در وسط کادر عنوان مربوط به آن پیوست آورده مى شود.

- چکیده انگلیسی: این بخش حداکثر در یک صفحه ارائه شده و می‏تواند ترجمه چکیده فارسى باشد.

- فرم داخل جلد به انگلیسی: این فرم دقیقا ترجمه جلد فارسى در ابتداى پایان نامه می‏باشد.

4،2،3- محتواى فصول پایان نامه

فصل اول

• کلیات تحقیق

• مقدمه

• هدف

• ضرورت تحقیق

• بیان مسئله

• سوالات تحقیق

• مراحل تحقیق

• عنوان روش تحقیق

• روش جمع آورى اطلاعات

• ابزار جمع آورى اطلاعات

• روش تجزیه و تحلیل

• محدودیت هاى احتمالى تحقیق

• تعاریف واژه هاى اصلى تحقیق

فصل دوم

• مرور ادبیات تحقیق اهم مباحث نظرى پیرامون موضوع تحقیق که در یک تا چند بخش جداگانه به نقل قول از منابع معتبر (به همراه آدرس دهى منابع مورد استفاده در متن و درج مشخصات منابع مورد استفاده به ترتیب استفاده در انتهاى فصل درج مى گردد) توسط محقق گردآورى، دسته بندى، تنظیم و نگارش مى یابد.

فصل سوم

• روش تحقیق

• عنوان روش تحقیق

• معرفى روش نمونه بردارى یا بررسى جامعه موردنظر یا روش مطالعه موردى

• (Case Study) چگونگى تعیین اندازه نمونه مورد مطالعه با استفاده از فرمولهاى آمارى و...

• معرفى روشها و ابزار گردآورى اطلاعات کمى یا کیفى

• معرفى الگوها یا مدل مورد استفاده براى تحلیل مسئله

• معرفى جزئیات روشهاى تجزیه و تحلیل اطلاعات

• روش سنجش اعتبار و پایائى تحقیق کمى و یا صحت و تعمیم پذیرى تحقیق کیفى

فصل چهارم

• جزئیات مراحل پیاده سازى روش تحقیق براى حل مسئله و پاسخگویى به سوالات تحقیق

فصل پنجم

• جمع بندى و نتیجه گیرى و موضوعات پیشنهادى براى تحقیقات آتى

• فهرست منابع و مأخذ

• چکیده لاتین پیوست ها

• پرسشنامه

• جزئیات محاسبات تجزیه و تحلیل اطلاعات 

• جداول و نمودارهاى اضافى

روز دفاع از پایان نامه چه کنم؟

1- اصلاً لازم نیست برای روز دفاع اضطراب داشته باشید. روز دفاع یکی از روزهای خوب زندگی آدم است، مثل روز تولد! در آن روز همه به آدم توجه می کنند، گویی سوپر استار فیلم دفاعیه باشد!! آخر سر هم هر نمره ای بگیرید، آن روز روز آخر تحصیل شما در آن مقطع است.
 
این را هم بدانید که اغلب رساله ها/پایان نامه ها با نمره های 18-19-20 پذیرفته می شوند، نمره های کمتر دلایل اساسی دارند. دربارۀ این دلیل ها پایین تر را بخوانید. 
 
می بینید که همه این نمره نمره الف محسوب می شوند و حتی کمترین شان هم آن قدر بد نیست که ارزش داشته باشد اعصاب خودتان را خورد کنید

- انتخاب موضوع، استادان راهنما و مشاور و اعضاء داوری (اگر با نظر شما انتخاب می شوند) را جدی بگیرید. 
 
موضوع شما نباید آن قدر بزرگ باشد که نتوانید آن را جمع و جور کنید. دیده شده است که دانشجویانی با موضوعات بسیار مفصل از شروع به نوشتن هم وحشت دارند و این طور حتی تا پای انصراف هم رفته اند.
 
موضوع شما باید در تخصص شما و در ارتباط با تجربه و کار استادان راهنما و ترجیحاً مشاور شما باشد.
 
استاد راهنمای شما مثل پدر/مادر شما در جلسه دفاعیه است. او می تواند به کیفیت کار شما ارتقا بخشد، حامی شما باشد، همه چیز را چنان تنظیم کند که جلسه بر طبق نظر او و شما پیش برود، ریزبینی های استادان داور را گوش زد کند و به سئوالات مشکل شان پاسخ بدهد و ... 
 
پس در انتخاب استاد راهنما، از استادان کارکشته تر، با مطالعه تر و پرتجربه تر، استادان خوش زبان و خوش برخوردتر بهره کافی را ببرید. ضمناً استادانی را که نظرشان تنها مورد قبول خودشان است و غیرمستدل و غیرقابل دفاع است، تا جای ممکن کنار بگذارید. 
 
استادی که انتخاب می کنید باید آن قدر وقت داشته باشد که بتواند چیزهایی  که شما نوشته اید را بخواند، تصحیح کند یا به شما راهنمایی های بیشتری بکند. استادی که وقت ندارد دو هفته ای یک بار شما را ببیند (حداقل یک ربع) و مطالب شما را بخواند (ماهی حداقل 20 صفحه) برای راهنمایی رسالۀ شما مناسب نیست. او باید مطالب شما را بخواند تا بتواند دربارۀ آنها اظهار نظر کند یا در جلسه دفاعیه از شما دفاع کند. 
 
 
تا جای ممکن از استادانی که با هم موافق نیستند در یک رساله استفاده نکنید. البته این خیلی نادر استف اما ممکن است شما را درگیر گرفتاری های بین خودشان بکنند.
 
3- حداقل دو هفته را برای خواندن استادان راهنما، مشاور و داور اختصاص دهید. راهنما و مشاور اگر کار شما را زودتر دریافت کنند، حتماً وقت کافی برای خواندن آن را پیدا می کنند و در نتیجه بهتر از شما دفاع می کنند.
 
حتی به نظر من ایرادهای داوری که متن را به خوبی خوانده صد شرف دارد به داوری که وقت نکرده رساله را بخواند و حالا دارد عیب تراشی و کلی گویی می کند. ممکن است اصلاً اشکالاتی را گوش زد کند که شما انجام نداده اید و می دانید که آن وقت هم شما نمی توانید کار زیاد مهمی بکنید.
 
4- استاد مشاور را جدی بگیرید. استاد مشاور شما اگر متن را زودتر دیده باشد و در جریان تدوین آن باشد، می تواند به یکی از حامیان شما در جلسه دفاع تبدیل شود، وگرنه با شما سمپاتی نخواهد داشت!!
 
5- از استادان بخواهید که اشتباهات شما را به شما مکتوب بدهند. این نوشته ها ممی تواند شما را در هر بار تصحیح راهنمایی کند. هر بار هم که متن رساله را برای استادان راهنما یا مشاور می برید، نسخۀ قبلی را به همراه ایراداتی که به شما گرفته است، نیز تحویل بدهید.
 
این موضوع به آنها کمک می کند که به یاد بیاورند دفعۀ قبلی چه چیزهایی را گوشزد کرده اند و حالا می توانند با یک نگاه کوتاه بفهمند شما از آن دفعۀ قبل تا این دفعه چه چیزهایی را تصحیح کرده اید. 
 
5- فراموش نکنید که در جلسه دفاع نمره را به گروه شما (دانشجو، استاد راهنما و گاه استاد مشاور) می دهند. پس اگر گام های قبلی را درست برداشته باشید، نگرانی ندارید...
 
6- روز قبل با استادانتان تماس بگیرید و یک بار دیگر روز و ساعت را چک کنید.
 
7- برای کارهایی که باید تا آن روز انجام دهید فهرستی تهیه کنید و پس از انجام دادن هر کدام کنارش علامت بزنید.
 
8- هماهنگی کارهای مربوط به جلسه دفاعیه را به یکی از نزدیکانتان بسپارید. لحظه ای که شما در حال خطابه خواندن هستید، ممکن است در یکی از کارهای دیگر اختلال پیش آید و خود شما نمی توانید آن را درست کنید.
 

9- از یکی از دوستانتان بخواهید از جلسه دفاع شما فیلم و عکس بگیرد. بعدها این روز یکی از به یاد ماندنی ترین جلسات زندگی شما خواهد شد... 
 
دقت کنید که فیلم برداری های خود دانشگاه کافی نیست. البته اگر بخواهید می توانید به روابط عمومی دانشگاه تان نامه ای بنویسید و رونوشتی از فیلم روز دفاعیه تان بگیرید. اما این فیلم به احتمال زیاد تنها حاوی تصاویر خود شما و استادان است تنها لحظه هایی که دارید صحبت می کنید! نه تصویری از حضور/عدم حضور مخاطبان و نه عکس العمل استادان به حرف های شما یا دیگران است!!!
 
10- آخر جلسه بعد از اعلام نمره با استادان و دوستان تان عکس یادگاری بگیرید.
 
11- پذیرایی کاملی از حاضران ترتیب دهید. مرسوم است که نوشیدنی و شیرینی (متناسب با فصل) حتماً پس از دفاع سرو می شود. می توانید چند نوع نوشیدنی خریداری کنید و به حاضران حق انتخاب بدهید.
 
روی میز استادان از نوشیدنی ها و شیرینی ها + آب معدنی بچینید. گاهی میوه هم رنگ و لعاب خوبی به میز استادان می دهد.
 
می توانید با دادن انعام به آبدارچی دانشگاه، از او بخواهید برای استادان در طول جلسه، چای/نسکافه بیاورد یا در انتهای جلسه پذیرایی را او انجام دهد.
 
12- روی میز خودتان یک بطری آب معدنی قرار دهید تا اگر گلویتان خشک شد، بتوانید از آن بنوشید.
 
13- هنگام ایراد خطابه باید سرپا بایستید. وقتی تا استادان اجازه ندادند، ننشینید. یعنی ممکن است کل طول جلسه را سرپا باشید!
 
14- پذیرای انتقاداتی که به شما می شود باشید. حتی اگر به خودتان و کارتان خیلی اعتماد دارید، باز هم همه نظرات را بشنوید. نظرات دیگران می تواند بر غنای کار شما بیفزاید.
 
15- وقتی در جلسه دفاعیه نکته ای را به شما می گویند، آن را یادداشت کنید. (پس باید قلم و کاغذ داشته باشید). این موضوع هم ادب شما را می رساند و هم برای یادآوری حرف های استادان تان مجبور نمی شوید کل فیلم را بالا و پایین کنید!
 
16- برای این که حاضران بهتر حرف های شما و استادان را دنبال کنند، می توانید به آنها برگه ای تکثیر شده حاوی نکات کلیدی دربارۀ مطالب پایان نامه تان (معرفی، پیشینه، بخش های رساله، طرح مسأله و نتیجه گیری) را میان آنها پخش کنید. یا پاورپوینت درست کنید.
 
17- از همه دوستان، آشنایان، اقوام، استادان و عموم دانشجویان و علاقه مندان برای حضور در جلسه تان دعوت کنید. این روز روز خوب زندگی شما است، حضور آنها می تواند به شما دلگرمی بدهد و هم در نگاه استادان تان به شما تاثیرگذار باشد. 
 
18- از افراد مهمی که در جلسه دفاعیه شما حاضر شده اند، در متن خطابه نام ببرید و تشکر کنید.
 
19- از استادان تان در ابتدای رساله مکتوب و در ابتدا یا انتهای خطابه شفاهی تشکر کنید و کمک های آنها را گوش زد کنید.
 
20- وقتی برای استادان از شما خواستند که برای  مشورت برای نمره بیرون بروید همه حضار را به بیرون راهنمایی کنید و خودتان آخر همه بیرون بروید. بیرون در از حضار تشکر کنید و هنگام داخل شدن جزء الین نفرات وارد شوید.
 
21- به پدر و مادر و نزدیکان تان گوشزد کنید که در هنگام قرائت نمره همه باید سر پا بایستند. خودتان هم حتماً بایستید.
 
22- می توانید رساله تان را به پدر و ممادر، همسر یا یکی از دوستان تقدیم کنید. در این صورت آن را در پاورپوینتتان بیاورید یا در خطابه ذکر کنید.
 
23- اگر پدر و مادر یا همسر و فرزندانتان در طول تحصیل شما را درک کرده و با شما همکاری کرده اند، از آنها تشکر کنید.
 
24- بعد از اعلام نمره به سمت استادان تان بروید و یک بار دیگر از آنها تشکر کنید. تشکر از استاد داور یادتان نرود.
 
وظیفۀ استاد داور ایراد گرفتن از کار شما است، به خاطر ایرادهایی که به شما گرفته است، نرنجید.

چگونه پايان نامه بنويسيم؟

در اين جا به محتواي كلي پايان نامه براي نگارش آن يافت مي شود. براي آشنايي با جزييات نحوه نوشتن به كتاب راهنماي پايان نامه تاليف حميد قاسمي و سارا كشكر از انتشارات بامداد كتاب مراجعه كنيد. 
الف- فصل اول پايان نامه : Introduction يا مقدمه يا كليات تحقيق
محتوای فصل یک ممکن است در برخی از دانشگاه ها تفاوت هایی داشته باشد. اما معمولاً محتوای فصل یک به ترتیب زير است: 
1. مقدمه: طرح كليات تحقيق
2. بيان مساله: شرح مشکل و ارایه آنها به شکل سوال کلیدی برای پاسخ به كمك تحقیق
3. ضرورت و اهميت تحقيق: چرایی انجام کار و معرفی کاربران احتمالی نتایج تحقیق
4. اهداف تحقيق: آنچه تحقیق به دنبال انجام آن است
5. فرضيه ها يا سؤال هاي تحقيق: مسیری برای اجرای تحقیق
6. پيش فرض ها: قبول مواردی برای اطمینان از حرکت در مسیر اجرای تحقیق
7. تعريف عملياتي وا‍ژه هاي تحقيق: اقدامی برای برداشت مشترک از مفاهیم تحقیق
در برخي از دانشگاه ها تاكيد بر اين است كه محدوديت هاي تحقيق نيز در همين فصل نوشته شود. در برخي از دانشگاه نيز بر نوشتن مباني نظري تحقيق در اين بخش تاكيد دارند. 
ب-فصل دوم پایان نامه: Review and Litrature يا ادبيات و پيشينه تحقيق
1. مقدمه : معرفي محتواي فصل 
2. مباني نظري: نطريه هاي مرتبط با موضوع و قابل بحث در فصل پنج (در تعدادي معدودي از دانشگاه ها مباني نظري در فصل يك ارايه مي شود)
3. پيشينه تحقيق: تحقيقات داخلي و خارجي مرتبط با موضوع 
4. جمع بندي كلي: جمع بندي از مجموع ادبيات پيشينه 
پ-نگارش فصل سوم پایان نامه: Resarch Methodology يا روش شناسي تحقيق
1. مقدمه: معرفی محتوای فصل
2. روش و طرح كلي تحقيق: اشاره به روش تحقيق از ابعاد هدف، محيط اجرا، استراتژي و مسيراجرا
3. جامعه آماري: معرفي جامعه آماري
4. نمونه آماري و روش نمونه گيري: بيان تعداد نمونه و روش نمونه گيري
5. متغيرهاي تحقيق: شاخص های تغییر پذیر تعریف می شوند
6. ابزار اندازه گيري: معرفی ابزار و اعتبار و روایی آن
7. شيوه جمع آوري اطلاعات: روش اجرا در جمع آوري اطلاعات 
8. روش هاي آماري: معرفي انواع روش هاي آماري مورد استفاده در پايان نامه 
ت- نگارش فصل چهارم پایان نامه: Findings يا تجزيه و تحليل يافته هاي تحقيق 
1. مقدمه : معرفی محتوای فصل
2. توصيف داده ها: جداول و نمودارهاي توصيفي
3. آزمون فرضيه ها يا طرح سؤالات : متناسب با يافته ها جداول و نمودارهاي ذيربط ارايه مي شود.
ث- نگارش فصل پنجم پایان نامه: Discussion يا بحث و نتيجه گيري 
1. مقدمه : معرفي و محتواي فصل 
2. خلاصه تحقيق: خلاصه سه فصل 
3. خلاصه يافته ها: خلاصه فصل چهارم
4. بحث : مقایسه تحقیقات و نتایج موافق و مخالف با نتایج حاصل از یافته ها
5. نتيجه گيري: ارایه پیام حاصل از تحقیق
6. محدوديت هاي تحقيق: محدوديت هاي در كنترل و خارج از كنترل محقق( در برخي از دانشگاه ها در فصل يك نوشته مي شود)
7. پيشنهادهاي برخاسته از تحقيق: پیشنهادهایی که با نتایج بدست آمده می توان ارایه کرد.
8. پيشنهادهايي به ساير محققين : پیشنهاد برای انجام تحقیقات بعدی
ج- تهیه بخش های خارج از فصول: دو بخش پيش از آغاز فصول و پس از فصول دارد. 
1. روي جلد: گالينگور(چرمي)
2. صفحه عنوان فارسي: بدون شماره صفحه
3. صفحه بسم اله الرحمن الرحيم(در برخي از دانشگاه ها قبل از صفحه عنوان فارسي ارايه مي شود): بدون شماره صفحه
4. برگه داوري: بدون شماره صفحه
5. صفحه تقديم: بدون شماره صفحه
6. صفحه سپاسگزاري: بدون شماره صفحه 
7. چكيده فارسي: بدون شماره صفحه 
8. فهرست مطالب: آغاز نشانه گذاري صفحه با حروف ابجد 
9. فهرست جداول: ادامه نشانه گذاري صفحه با حروف ابجد 
10. فهرست نمودارها: ادامه نشانه گذاري با حروف ابجد
11. فهرست شكل ها : ادامه نشانه گذاري با حروف ابجد
12. فهرست نقشه ها : ادامه نشانه گذاري با حروف ابجد( از اينجا به بعد فصول آغاز مي شود و موارد بعدي مربوط به بعد از فصول مي شود)
13. منابع: شماره صفحات داخل فصول ادامه مي يابد. 
14. پيوست ها: نشانه گذاري با حروف ابجد از ابتدا آغاز مي شود. 
15. چكيده انگليسي: شماره صفحه ندارد
16. صفحه عنوان انگليسي: شماره صفحه ندارد.
17. پشت جلد: گالينگور(چرمي)
18. عطف: گالينگور (چرمي)

منابع نويسي
فهرست منابع شامل کلیه منابعی است که به نحوی در پایان نامه مورد استفاده قرار گرفته اند. منبع نويسي داراي چند روش مشخص مي باشد و ممکن است روش های مختلفی برای نوشتن فهرست منابع در دانشگاه های مختلف مورد تاکید قرار گیرد. براي نمونه به يكي از روش هاي رايج و مورد استفاده در دانشکده تربیت بدنی دانشگاه آزاد کرج اشاره مي كنيم:
• تمامی منابعی که به نحوی در پژوهش مورد استفاده قرار گرفته اند، باید در این قسمت به صورت فهرست الفبا در دو بخش ابتدا فارسی و سپس لاتین ارایه گردد. 
• منابع ارایه شده باید مستقیماً مورد استفاده قرار گرفته باشند و از ذکر منبع در داخل منابع دیگر (منبع در منبع) اجتناب شود. 
• برای منبع نویسی و ارجاع دادن در متن به شکل زیر اقدام می گردد : 
1. اگر در متن به موضوع مطالعه اشاره شود، نام نویسنده و سال انتشار داخل پرانتز می آید. مثلاً: برخلاف ساير شکل های نگارش، در خبر نویسی بايد پاراگراف‌ها كوتاه و خلاصه باشند طوری كه اكثر آنها بيش از يك جمله يا موضوع جديد نداشته باشند(تامپسون، 1996). 
2. اگر به نام نویسنده در متن اشاره می شود سال انتشار داخل پرانتز درج می گردد. مثلاً : کوارترمن(1992) دریافت که بیش از 95 درصد مدیران ورزش دانشگاهی آمریکا مدرک کارشناسی ارشد داشته اند. 
• اگر به مقاله ای که دو نویسنده دارد ارجاع داده شود، نام هردو، هربار به همراه سال انتشار در داخل پرانتز می آید. مثلاً : سرصفحه بالاي برگه از مهم ترین عناصر خبر و شامل نام سازمان، آدرس و شماره تلفن، مشخصات تماس رسانه‌اي، تاريخ و زمان خبر و تيتر مي‌باشد(سایمون و زاپالا، 1996).
• اگر مقاله کمتر از 6 نویسنده داشته باشد بار اول نام همه آنها به همراه سال انتشار و در دفعات بعد فقط نام نویسنده اول به علاوه کلمه "و همکاران" به همراه سال انتشار در داخل پرانتز آورده می شود. 
• اگر کاری شش یا بیشتر از آن، نویسنده داشته باشد، فقط نام خانوادگی نویسنده اول و به دنبال آن "و همکاران" به همراه سال انتشار در داخل پرانتز درج می شود.
• اگر به قسمت خاصی از یک منبع ارجاع داده شود، لیست شماره صفحه یا صفحات پس از سال انتشار می آید. 
• اگر منبع الکترونیک بوده و شماره صفحه ندارد، در صورت دسترسی شماره پاراگراف آورده می شود.
• اگر تمام یک وب سایت به عنوان منبع اشاره شود(و نه قسمتی از آن سایت)، به وب سایت مربوطه در متن اشاره می شود و نیازی به قرارگیری در فهرست منابع ندارد.
• مکاتبات شخصی، سخنرانی ها، نامه ها، خاطرات، مکالمات و نامه های الکترونیک(ایمیل) نباید در فهرست منابع درج شوند و فقط در متن به آنها اشاره می شود که شامل نام، نوع مکاتبه و تاریخ خواهدبود. 
• نحوه نوشتن منابع در فهرست مربوطه : 
1. ابتدا منابع فارسی و سپس منابع انگلیسی بر اساس حروف الفبا تنظیم می شوند.
2. شماره و ردیف. نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده(سال انتشار). عنوان کتاب، مقاله، گزارش یا پایان نامه تحصیلی همراه با ذکر عنوان پایان نامه دوره کارشناسی ارشد یا رساله دکترا(این قسمت با حروف ایتالیک و سیاه حروفچینی شود)، نام ناشر، مجله، سمینار یا موسسه علمی که مقاله در آن چاپ شده و یا نام دانشگاهی که پایان نامه در آنجا ارایه گردیده است. شماره مجله یا شماره جلد کتاب. شماره صفحه هایی که مطلب مورد نظر از آنها استخراج شده است(در صورتی که کل منبع موردنظربه عنوان مرجع مورد استفاده قرار گرفته باشد، لزومی به ذکر شماره صفحه ها نیست). 
3. توجه شود که نام و نام خانوادگی با علامت ویرگول، سال با علامت پرانتز و سپس نقطه، عنوان با علامت نقطه، و انتشارات با شهر نشر و صفحه ها با علامت ویرگول از یکدیگر جدا شوند. 
4. در صورتی که منبع بیش از یک نفر نویسنده داشت، پس از نوشتن نام هر نویسنده(ابتدا نام خانوادگی بعدکاما و بعد نام)، از علامت (؛) برای جداکردن نام ها استفاده می کنیم. اگرمنبع مورد استفاده تعداد نویسندگان زیادی داشت، لازم است اسامی تمامی آنها قید شود. 
5. در زمینه کتاب ها یا مقالاتی که به یک نویسنده تعلق دارند، رعایت ترتیب زمانی انتشار آنها ضرورت دارد. دراین حالت ابتدا مورد جدیدتر مطرح می شود. 
6. اگر کتاب ترجمه شده است، نام مترجم پس از نام کتاب به شکل مثال زیربیان شود : بست، جان دبلیو(1373). روش های تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری. ترجمه حسن پاشاشریفی؛ نرگس طالقانی. تهران: انتشارات رشد، 23-27
7. در صورتی که مقاله از اینترنت یا لوح فشرده انتخاب می شود، منبع نویسی به اين شکل صورت گیرد: نام خانوادگی، نام نویسنده(سال نشر). عنوان مطلب، تاریخ دریافت، نشانی اینترنتی یا نام لوح فشرده. در مورد مقالاتی که از سایت های اینترنتی استفاده می وشد، آدرس سایت به همراه دیگر اطلاعات مانند رفرنس های کتاب و مجله آورده شود. 
شماره گذاری صفحات منابع نیز در ادامه فصول، ادامه می یابد و آخرین صفحه شماره عددی صفحات پایان نامه به آخرین صفحه فهرست منابع اختصاص دارد. 

چگونه از پايان نامه خود دفاع كنيم؟

هرچند كه تهيه پاورپوينت براي دفاع از پايان نامه در مجموع يك كار هنري و سليقه اي است، اما تشريفات و ضوابط مشخصي براي آن وجود دارد. در نخستين گام بايد توجه داشت كه برخي دانشجويان به غلط، فكر مي كنند كه در پاورپوينت، مي توانند توضيح مفصل ارايه دهند تا مخاطبين از روي آن بخوانند! بايد دقت كنيد كه تعداد خطوط هر اسلايد پاورپوينت، بين 3 تا حداكثر 9 خط باشد و هر خط نيز به همين منوال، حداكثر تا 7 كلمه باشد(قانون 7×7). در هر اسلايد بايد بر نقاط كليدي و برجسته به صورت موجز، مفيد و رسا اشاره كنيد. 
معمولاً هر دانشجو بين 25 تا 30 دقيقه فرصت دارد كه كار خود را گزارش نمايد و بين 5 تا 15 دقيقه به سووالات حاضرين پاسخ دهد. لذا تعداد اسلايدها را مي توان بر اساس اين وقت تنظيم كرد. معمولاً تعداد اسلايدهاي مربوط به سخنراني در اين جلسات بين 25 تا 40 اسلايد مي باشد. 
لازم است كه تمامي اسلايدها داراي شماره باشد تا اگر سووالي براي حاضرين پيش آمد بتوانند شما را به شماره اسلايد ارجاع دهند. 
عناوين رايج در اسلايدها عبارتند از : 
1. شناسنامه گزارش: شامل عنوان، نام اساتيد راهنما، مشاور، دانشجو و تاريخ دفاع است. براي ارايه آن در يك اسلايد مي توان از صفحه شناسنامه پايان نامه استفاده كرد. 
2. مقدمه: شامل توضيحات مقدماتي براي ورود به بحث است. براي ارايه آن در يك اسلايد مي توان از مقدمه فصل يك استفاده كرد.
3. بيان مساله: شامل چرايي انتخاب موضوع و بيان مساله اصلي براي تحقيق است. براي ارايه آن در يك اسلايد مي توان از بيان مساله در فصل يك استفاده كرد. 
4. ضرورت و اهميت تحقيق: در يك اسلايد و به كمك اين بخش در فصل يك تهيه مي شود. 
5. اهداف كلي و وي‍ژه: از اهداف تحقيق در فصل يك در يك تا دو اسلايد تهيه مي شود. 
6. فرضيه يا سؤالات: از فرضيه ها يا سؤالات فصل يك در يك اسلايد تهيه مي شود. 
7. ادبيات پيشينه: از فصل دوم در دو بخش داخلي و خارجي در دو اسلايد تهيه مي شود. 
8. روش شناسي تحقيق: شامل روش تحقيق، جامعه و نمونه،‌ معرفي روش نمونه گيري از فصل سوم و در دو اسلايد تهيه مي شود. 
9. روش آماري : معرفي روش آماري از فصل سوم در يك اسلايد مي باشد. 
10. يافته هاي تحقيق: ارايه يافته ها با جداول يا نمودار و توضيحات مناسب از فصل چهارم كه تا 10 اسلايد قابل تهيه مي باشد.
11. بحث و نتيجه گيري: از فصل پنجم و تا 6 اسلايد قابل ارايه مي باشد. 
12. پيشنهادهاي برخاسته از تحقيق: از فصل پنجم در 2 اسلايد قابل ارايه مي باشد. 
13. پيشنهادهايي به ساير محققين: از فصل پنجم كه در 2 اسلايد قابل ارايه مي باشد. 
14. سپاس: در يك اسلايد از توجه حاضرين تشكر مي شود. 
اقدامات لازم براي جلسه دفاع: 
1. تكثير چكيده پايان نامه بين حضار
2. تكثير اسلايدهاي پاورپوينت
3. كنترل ابزار و تجهيزات پيش از انجام سخنراني دفاع
4. شمرده سخن گفتن و هماهنگي بين گفتار و اسلايدهاي نمايش داده شده 
5. برقراري ارتباط چشمي با حضار و سخنراني با اعتماد بنفس و روي باز 
6. پاسخ به سؤالات 
7. پذيرايي به شكل و زمان مناسب